Από τα γραφόμενά του γίνεται εύκολα κατανοητό, ότι την εποχή εκείνη υπήρχαν δύο αντικρουόμενες τακτικές σε σχέση με τις έρευνες για τη φύση και την πραγματικότητα. Από τη μια μεριά υπήρχε η κοινή γνώμη, η οποία θεωρούσε αποδεκτό μόνο εκείνο το οποίο γνώριζε εδώ και πολλά χρόνια και το οποίο συμβάδιζε με την κοινή λογική και τη γνώμη της πλειοψηφίας. Στην αντίθετη περίπτωση, οι νέες ιδέες θεωρούνταν παράλογες, ενώ οι ερευνητές που τις υποστήριζαν κινδύνευαν με γελοιοποίηση. Αυτό, κατά την άποψη του Κοπέρνικου, συνέβαινε γιατί άνθρωποι χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις ασχολούνταν με πνευματικά ζητήματα χωρίς να είναι σε θέση να τα κατανοήσουν, αφού αρνούνταν να τα μελετήσουν σε βάθος, είτε από τεμπελιά, είτε γιατί η ενασχόληση αυτή δεν θα τους απέφερε κάποιο προσωπικό όφελος.

    Στην αντίπερα όχθη υπήρχε η άποψη των ερευνητών, την οποία ασπάζονταν ο Κοπέρνικος και η οποία έθετε συγκεκριμένα κριτήρια αξιοπιστίας. Θεωρούσε ότι οι έρευνες έπρεπε να κρίνονται από τους ειδικούς γιατί μόνο αυτοί ήταν σε θέση να   κατανοήσουν τα ερευνητικά δεδομένα και να διατυπώσουν αξιόλογες παρατηρήσεις. Όσον αφορά στη διαδικασία έρευνας και συλλογής δεδομένων ο Κοπέρνικος έγραφε τα εξής:

• Η έρευνα που πραγματοποιείται για κάποιο θέμα θα πρέπει να είναι ενδελεχής, μακροχρόνια και με παρατήρηση και συλλογή πολλών δεδομένων, τα οποία θα πρέπει να καταγράφονται.

• Δεν θα πρέπει να υπάρχει ασυμφωνία και αντιφάσεις μεταξύ των συμπερασμάτων μιας έρευνας.

• Εάν υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες από έγκριτους ερευνητές, τότε το ζήτημα θα πρέπει να διερευνάται.

• Η χρήση πολλών και διαφορετικών μεθόδων και εργαλείων, δεν ενδείκνυται για ασφαλή αποτελέσματα.

• Τα ερευνητικά συμπεράσματα δεν έχουν απόλυτο χαρακτήρα και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως διαχρονικά αδιαμφισβήτητα.

• Τα αποτελέσματα για να είναι αξιόπιστα, θα πρέπει να οδηγούν σε λογικά και νοηματοδοτούμενα συμπεράσματα και όχι σε ασύνδετες μεταξύ τους προτάσεις.

• Οι αποδείξεις θα πρέπει να είναι καθαρές και ξάστερες και όχι μπερδεμένες και ακατανόητες.

• Οι αρχές που διατυπώνονται θα πρέπει να είναι πολύ καλά και σταθερά θεμελιωμένες.

• Η έρευνα θα πρέπει να γίνεται σε βάθος και όχι επιφανειακά, ενώ η ακριβής μέτρηση των φαινομένων, από μόνη της δεν αρκεί πάντα.

• · Όσα ζητήματα είναι αμφιλεγόμενα ή προκαλούν αξιόπιστες διαφωνίες, θα πρέπει να μελετώνται περαιτέρω, ακόμα και αν αποτελούν μακροχρόνιες παραδόσεις και έχουν υποστηριχτεί από αυθεντίες.

• Οι υποθέσεις για να μην είναι εσφαλμένες, θα πρέπει να οδηγούν σε επιβεβαιωμένα ασφαλώς συμπεράσματα.

• Ο επιστήμονας θα πρέπει να παραθέτει τις πηγές του, ώστε να μπορεί να επιβεβαιωθεί η αξιοπιστία τους.

• Ακόμα και εάν ένα συμπέρασμα φαίνεται παράλογο, θα πρέπει να εξετάζεται ενδελεχώς.

• Οι επιστήμονες θα πρέπει να εκθέτουν το έργο τους δημόσια, ώστε να μελετάται και να κρίνεται από τους ειδικούς και μόνο. «Η αστρολογία είναι γραμμένη για τους αστρολόγους».

       Διαβάζοντας το συγκεκριμένο κείμενο ο σημερινός αναγνώστης, δεν μπορεί παρά να νιώσει έκπληξη, αλλά και απογοήτευση για την επικαιρότητα των λόγων του Κοπέρνικου. Τα τελευταία δύο χρόνια, ολόκληρη η ανθρωπότητα ταλαιπωρείται από την πανδημία του κορονοϊού. Στη μεγάλη ευκολία μετάδοσης της νόσου, δυστυχώς έρχεται να προστεθεί και η αντίδραση μιας μερίδας ανθρώπων, οι οποίοι αρνούνται να εφαρμόσουν τα ενδεδειγμένα υγειονομικά πρωτόκολλα, ακόμα και όταν αυτά είναι υποχρεωτικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ένα καθαρά επιστημονικό ζήτημα, έχει γίνει βορά στα χέρια ανίδεων και πολλές φορές επικίνδυνων ανθρώπων. Τα κριτήρια τα οποία είχε θέσει ο Κοπέρνικος ήδη από τον 15ο αι., βλέπουμε ότι ενώ η σύγχρονη επιστήμη τα έχει υιοθετήσει, οι λαϊκές μάζες τα αγνοούν, ή τα αρνούνται. Άνθρωποι χωρίς καμία επιστημονική ιδιότητα, χρησιμοποιώντας τη δύναμη των ΜΜΕ, εκφέρουν λανθασμένες και ψευδείς πληροφορίες για θέματα αμιγώς επιστημονικά, ενώ ένα μεγάλος μέρος της κοινής γνώμης είναι απρόθυμο ή ανίκανο, να εξετάσει κριτικά αυτές τις πληροφορίες. Βλέπουμε να συγχέονται ρόλοι και ειδικότητες σε καθημερινή βάση. Ιερείς γίνονται λοιμωξιολόγοι και ακόμα χειρότερα, λοιμωξιολόγοι γίνονται θεολόγοι και μάλιστα κάκιστης ποιότητας.

         Το πρόβλημα των κριτηρίων για την αξιοπιστία της επιστημονικής αλήθειας, είναι ένα διαχρονικό ζήτημα. Από την εποχή της λεγόμενης επιστημονικής επανάστασης και μετά, τέθηκαν συγκεκριμένα κριτήρια αξιοπιστίας των επιστημονικών ερευνών. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στην επιστημονική κοινότητα, αλλά στις ευρύτερες ομάδες των πολιτών. Φυσικά μία καθολική εξειδίκευση των ανθρώπων σε όλα τα ζητήματα θα ήταν ανέφικτη. Το πρόβλημα θα μπορούσε να μειωθεί εφαρμόζοντας μία εκπαίδευση, η οποία να έχει ως στόχο, όχι τη συλλογή πληροφοριών, αλλά τη διαμόρφωση ενός κριτηρίου, βασισμένου στις αρχές που είχε αναπτύξει ήδη ο Κοπέρνικος τον 15ο αι., ώστε ο κάθε άνθρωπος να μπορεί να διακρίνει την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των πληροφοριών που δέχεται και να καταλάβει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η επιστημονική κοινότητα, ώστε να την εμπιστεύεται και να μπορεί να ζει όπως αρμόζει στον άνθρωπο του 21ου αιώνα.

Ο Κοπέρνικος με τον πρόλογο του βιβλίου του «De revolutionibus», θέλησε να εξηγήσει στον Πάπα τους λόγους, οι οποίοι τον ώθησαν να δημοσιεύσει το συγκεκριμένο έργο. Ασχολήθηκε με το διαχρονικό ζήτημα της επιστημονικής αλήθειας και έθεσε τα κριτήρια τα οποία θα έπρεπε να διαθέτει ένα έργο ώστε να θεωρείται αξιόπιστο και δημοσιεύσιμο.

Subscribe to our newsletter